İşçinin borçları nelerdir?
İş sözleşmesi işçi ile işveren arasında imzalanan ve iki tarafa da karşılıklı borçlar ile alacaklar yükleyen bir sözleşmedir. İşçinin temel görevi iş görmek ve işvereninki ise ücret ödemektir. Bu yazımda sizlere, işçinin borçlarının neler olduğunu aktarmaya çalışacağım.
Bizzat çalışma borcu
Bu, işçinin iş sözleşmesinden doğan asıl borcudur. Bu borcun gereği olarak, işçinin yüklendiği işi bizzat yapması gerekir. Ancak iş sözleşmesinde bunun aksine bir hüküm varsa, elbette ki işçinin işi şahsen yapması beklenmez.
Özen ve sadakat borcu
Buna göre işçi, yüklendiği işi özenle ifa etmek ve işverenin haklı menfaatlerinin korunmasında sadakatli davranmak zorundadır. Bu kapsamda işçinin özen borcu gereği; işverenin makinelerini, araç ve gereçlerini, teknik sistemlerini, tesislerini ve taşıtlarını usulüne uygun şekilde kullanması ve bunlarla birlikte işin ifa edilmesi için kendisine teslim edilmiş olan malzemeye de özen göstermesi beklenir.
Sadakat borcu gereği de; çalıştığı sürece, sadakat borcuna aykırı şekilde ve bir ücret karşılığında 3. kişilere hizmette bulunmaması ve özellikle kendi işvereni ile rekabete girmemesi beklenir. Ayrıca işçinin; çalıştığı sırada öğrendiği, özellikle üretim ve iş sırları gibi bazı bilgileri, çalışmasının devamı süresince kendi yararına kullanmaması veya başkalarına açıklamaması gerekir. İşçi, hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra da, işverenin haklı menfaatleri gerektiriyorsa, sır saklamakla yükümlüdür.
Teslim ve hesap verme borcu
İşçinin; üstlendiği işin görülmesi esnasında üçüncü kişilerden işveren için aldıklarını ve özellikle paraları derhal işverene teslim etmesi ve bunlar hakkında hesap vermekle yükümlü olmasıdır. İşçi, hizmetin yerine getirilmesinden dolayı elde ettiği diğer şeyleri de derhal işverene teslim etmek zorundadır.
Fazla çalışma borcu
Fazla mesai, işçinin haftada 45 saatin üzerinde ve rızasıyla yapılan çalışmadır. Fazla çalışmayı gerektiren bir işin yerine getirilmesi zorunluluğu doğarsa, işçi bunu yapabilecek durumda bulunursa ve aynı zamanda bundan kaçınması da dürüstlük kurallarına aykırı olursa işçi, karşılığı ödenmek koşuluyla, fazla çalışmayı yerine getirmekle mükelleftir.
Düzenlemelere ve talimatlara uyma borcu
İşçinin; işverenin işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapması ve işçilere özel talimat vermesi halinde, dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde bunlara uymak zorunda olmasıdır.
İşçinin sorumluluğu
İşçinin, işverene kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumlu olmasıdır. Ancak bu sorumluluk belirlenirken; işin tehlikeli olup olmadığı, uzmanlığı ve eğitimi gerektirip gerektirmediği ile işçinin işveren tarafından bilinen veya bilinmesi gereken yetenekleri ve nitelikleri göz önünde tutulmalıdır.
SONUÇ
İşçinin borçları genel hatlarıyla, yukarıda belirtildiği şekildedir. Bu borçların kapsamının genişletilmesi ya da daraltılması tarafların elinde olmakla birlikte; İş Kanununun işçi lehine getirdiği âmir hükümlere aykırı iş sözleşmeleri, bu hükümler bakımından anlam ifade etmeyecektir.
