Bir işçinin sigortalı olması işveren açısından bir yükümlülük ve işçi bakımından da hak olmasına rağmen, ne yazık ki bazen işçi sigortasız çalıştırılmaktadır. Sigortasız çalışan işçi, bu şekilde çalışmaya devam etse de, ileride dava açarak sigortasız çalıştığı sürelerin bildirilmesini sağlayabilmektedir.
Peki böyle bir durumda, yani sigorta hizmet tespit davası açıldığında, işçi sigortasız çalıştırıldığını nasıl ispatlayabilir? Sigortasız çalışma nasıl ispatlanır?
Sigortasız çalışma
Bunun mümkün olmadığını daha önce yazmıştık: iscidunyasi.com/sigorta-istemeyen-isci
Buna rağmen çeşitli nedenlerle, işçiler sigortasız çalıştırılabilmektedir. Bu nedenler kısaca şöyle sıralanabilir:
- İşverenin sigortayı maliyet olarak görmesi
- İşçinin özel nedenlerle sigortasız çalışmayı talep etmesi
- Deneme süresinde sigortasız çalıştırmayı tercih etme (iscidunyasi.com/deneme-suresinde-sigortasiz-calisilabilir-mi)
Yukarıdaki nedenlerden hiçbiri yasal olarak kabul edilmese de, her biri çalışma hayatımızın birer gerçeğidir.
Hizmet tespit davası
Çalışan annelere 650 lira destek
Bu yazıya da göz atmak ister misiniz?Sigortasız çalıştırılan bir işçi, sigortasız çalıştırıldığı bu dönemlerin tespiti ve SGK’ya bildirimi için dava açtığında, bu dava hizmet tespit davası olarak nitelendirilir.
Hizmet tespit davası, hak düşürücü süreye tabidir. Bir başka deyişle, belirli bir süre geçtikten sonra açılsa bile, mahkeme davayı reddedecektir. Hizmet tespit davasının tabi olduğu zamanaşımı kurallarını daha önce açıklamıştık: iscidunyasi.com/sigorta-hizmet-tespit-davasinda-hak-dusurucu-sureler
Sigortasız çalışmanı kanıtlanması
Burada ezbere bir şeyler söylemektense, çeşitli Yargıtay kararlarını araştırmayı tercih ettim. Böylece, Yargıtay’ın hizmet tespit davalarında neye göre karar verdiğini görebilir ve aradığımız yanıtı bulabiliriz.
O halde, Yargıtay kararları ışığında, sigortasız çalışmanın aşağıdaki yöntemlerle kanıtlanabileceğini söyleyebiliriz:
- Hizmet tespit davaları için özel bir ispat yöntemi öngörülmemiştir. Yani bu durum tanıkla, belgeyle, kayıtlarla vb. ispatlanabilir. (21 Hukuk, 2014/3722 E.)
- İşçi ile birlikte çalışan diğer işçilerin tanıklığı (21 Hukuk, 2003/681 E.)
- İşyerine yakın ve komşu diğer işyeri çalışanlarının tanıklığı (21 Hukuk, 2012/10225 E.)
- Müşterilerin tanıklığı
- Varsa, işyeri bildirgelerinde yer alan, işçi adına işe giriş vb. bildirimler
- İşçinin imzasının bulunduğu işyeri belgeleri. Örneğin bir davada işçinin imzasının bulunduğu asansör aylık bakım formları delil kabul edilmiştir. (21 Hukuk, 2013/955 E.)
- Özlük dosyası gibi işyeri dosyalarındaki belgeler
- İşyeri puantaj kayıtları
- İşçinin isminin de yer aldığı ücret bordroları
- İşyerinde teftiş yapılmışsa, müfettiş raporları ve eklerinde işçinin isminin geçiyor olması
- İşçinin işyerinde ya da çalışırken çekilmiş fotoğrafları (21 Hukuk, 2014/1442 E.)
- İşçinin çalıştığını gösterir video kayıtları (10 Hukuk, 2010/6603 E.)
- İşçi ile işveren ya da işyeri arasında yapılan e-posta yazışmaları (10 Hukuk, 2013/1701)
- İşveren adına bankaya yatırılan paralara ait dekontlarda işçinin isminin olması
İşçinin iş mahkemesinde kıdem tazminatı vb. alacakları için açtığı davayı kazanmış olması, hizmet tespit davasında işçi açısından “kuvvetli” delil oluşturmaktadır.(21 Hukuk, 2015/22431 E.)
SONUÇ
Görüleceği üzere, sigortasız çalışmanın ispatı birçok şekilde yapılabilir. Bu yöntemler temelde ikiye ayrılabilir: Tanık ifadeleri ve yazılı/görsel deliller.
Tanık ifadeleri elbette çoğu zaman işe yarar. Ama unutulmaması gereken, yazılı belgelerin her zaman işe yarayacağıdır. Sigortasız çalıştırılan ve ileride dava açmayı planlayan bir işçi, imza attığı ya da kendisinin düzenlediği açıkça belli olan belgeleri mümkünse saklamalı ya da kayıt altına almalıdır.
Günümüzde; hem telefon, e-posta, whatsapp gibi iletişim kanallarının daha yaygın kullanılması hem de fotoğraf ve video kayıtlarının yaygınlaşması nedeniyle, sigortasız çalışmaların ispatlanması kolaylaşmıştır.
Yine de, hangi durumda olursanız olun, sigortasız çalışmayı kabul etmemenizi öneririm. Emeklilik yaşı ve prim gün sayısının bu kadar yükseldiği bir çalışma sisteminde, tek bir günlük sigorta bile sizin için önem arz edecektir.